Porady, pomysły, wskazówki Psi behawiorysta Z psem na codzień
Matylda Matusiak
18 września 2024

Pies jest potomkiem wilka, drapieżnika, co oznacza, że nosi w sobie pierwotne instynkty niegdyś niezbędne do przetrwania. Każdy czworonóg wykazuje różnorodne zachowania, które można podzielić na konkretne grupy. Jedną z nich są zachowania związane z łańcuchem łowieckim. Jeśli zastanawialiście się, dlaczego Wasz pies uwielbia gonić za zabawką, podążać za zapachem czy wyszukiwać drobne stworzenia w trawie – te skłonności wynikają z jego łowieckich potrzeb.

Zachowania łowieckie są reprezentowane przez każdego psa w mniejszym lub większym stopniu. Ich ekspresja zależy od rasowości, charakteru, predyspozycji ale także środowiska w jakim pies się rozwija. Zrozumienie zachowań łowieckich psów jest kluczowe do prawidłowej komunikacji i życia codziennego. Zachowania z łańcucha łowieckiego są również psią potrzebą, której nie powinniśmy bagatelizować. Im lepiej zaspokoimy psa, tym mniej będzie przejawiał nie porządane zachowania łowieckie np. pogoń za dziką zwierzyną.

Elementy łańcucha łowieckiego u psów

Żeby opisywać elementy łańcucha łowieckiego najpierw wytłumaczmy czym jest. Łańcuch łowiecki jest wzorcem zachowań dziedziczonym przez psy od ich przodka jakim jest wilk. Składa się z sekwencji zachowań, które umożliwiają zwierzęciu upolowanie ofiary. Pełen łańcuch łowiecki składa się z następującej sekwencji zachowań: namierzanie -> obserwacja -> podkradanie -> pogoń -> chwytanie -> zagryzanie -> rozszarpywanie -> konsumpcja (Coppinger i Coppinger, 2001). Znajomość łańcucha łowieckiego u psów pozwala lepiej zrozumieć psie instynkty. U danych ras psów, w wyniku udomowienia i świadomej selekcji wzmacniano pewne ogniwa łańcucha łowieckiego, a inne wygaszano. W ten sposób doszło do powstania poszczególnych grup psów, które sprawdzały się do określonych zadań.

Przynależenie do poszczególnej grupy cechuje się tym, że dane psy mają większe lub mniejsze tendencje do prezentowania różnych zachowań związanych z łańcuchem łowieckim. Psy pracujące, wybrane do określonych funkcji (np. pasterskich, myśliwskich itp.), zazwyczaj są bardziej umiejętne w posługiwaniu się wskazówkami komunikacyjnymi podanymi przez człowieka w porównaniu z psami niepracującymi (np. psy do towarzystwa).

Wykazano, że rasy wyselekcjonowane do ścisłej współpracy z ludźmi (np. psy pasterskie) są bardziej podatne na rozumienie ludzkich gestów wskazujących niż rasy niewyselekcjonowane do pracy z ludźmi (np. psy pierwotne) (Lakatos, 2011). Także poprzez rasowość wychodzą różnego rodzaju niuanse, które wpływają na cechy charakteru danej rasy. Istnieje teoria “celu pracy”, która zakłada, że dobór rasy do określonych rodzajów współpracy z człowiekiem w dużym stopniu wpłynął na zachowania komunikacyjne psów. Czyli pierwotne przeznaczenie danej rasy ma duże znaczenie prezentowanych cech przez psa np. zaganianie przez psy pasterskie, duża potrzeba obserwacji u stróżów, duże popędy łowieckie u psów myśliwskich.

Zachowania psów wynikające z instynktu łowieckiego

Aby zrozumieć behawior psa oraz prezentowane przez niego zachowania, właściciel powinien znać zachowania, które wynikają z przynależności do poszczególnej grupy psów. W wyniku selekcji hodowlanej psów, poszczególne elementy łańcucha łowieckiego u różnych ras były wzmacniane lub wygaszane. Było to przede wszystkim kierowane użytkowością psa np. psy pasterskie, psy myśliwskie, psy stróżujące. Znajomość zachowań, które wywodzą się z łańcucha łowieckiego usprawniają komunikację pomiędzy właścicielem a psem. Według Brophey (2018) wyróżnia się następującą klasyfikację łańcucha łowieckiego u poszczególnych typów psów:

Psy pierwotne
Do tej grupy należą między innymi rasy takie jak: basenji, alaskan malamut, siberian husky, somoyed, chow chow, akita inu, shar pei. Są to psy silne, niezależne, nie są nastwione na pracę z człowiekiem, mające dużą potrzebę do swobodnej eksploracji środowiska. U tego typu psów łańcuch łowiecki jest w pełni rozbudowany, żaden element nie jest wygaszony (ryc. 1). Wynika to z faktu, że psy tych ras były zdane na siebie i musiały umieć poradzić sobie w ciężkich warunkach. Przyszli właściciele takich psów muszą być przygotowani na dużą aktywność ruchową oraz silny instynkt łowiecki, które powinny być zapewnione.

Charty
Przykładowe rasy to chart afgański, chart polski, greyhound, borzoi, saluki, whippet. Wyewoluowały one od psów pierwotnych. Ludzie wybierali do rozmnażania osobniki, które specjalizowały się w łowach: szybkie, zwinne, z wyostrzonym wzrokiem (ryc. 2). Pierwotnie służyły do polowania na wilki. Z czasem zmieniał się ich wygląd – wydłużyły się głowa i nogi, a oczy zbliżyły się do siebie, co zwiększyło ich pole widzenia. Te psy znakomicie wypatrywały najmniejszy ruch z dużej odległości i szybko biegły w kierunku zwierzyny. Są także dość niezależne, mają silną potrzebę zdobycia łupu (pogoń).

Psy stróżujące
Zadaniem psów z tej grupy było pilnowanie stad zwierząt przed drapieżnikami. Przedstawicielami tej grupy są duże psy ras np. owczarek podhalański, owczarek kaukaski czy berneński pies pasterski. Łańcuch łowiecki w całości był wygaszany, a wzmacniano zachowania takie jak wypatrywanie drapieżników i ich oszczekiwanie (ryc. 3). Psy te mają wzmożony instynkt obronny i świetnie się sprawdzą jako stróże posesji poprzez oszczekiwanie nieproszonych gości.

Psy gończe
Przykładowe rasy to basset hound, beagle, ogar polski, posokowiec bawarski, gończy polski czy gończy słowacki. Zadaniem psów gończych było wytropienie zwierzyny i wygonienie jej z ukrycia poprzez oszczekiwanie, które informowało myśliwego, gdzie znajduje się zwierzyna. Niepożądane było chwytanie zdobyczy oraz dalsze elementy łańcucha łowieckiego – z tego powodu zostały one wygaszone (ryc. 4). Są to psy mające potrzebę swobodnej eksploracji i pracowania nosem.

Psy myśliwskie
Do tej grupy głównie zaliczane są labrador retriever, flat coated retriever, wyżyły (niemiecki, węgierski, czeski) seter irlandzki, pointer, cocker spaniel angielski, munsterlander, lagotto romagnolo. Rasy myśliwskie są to psy chętnie współpracujące blisko człowieka z silnym aportem (ich zadaniem było przynoszenie postrzelonego ptactwa) (ryc. 5). Trzeba zaznaczyć fakt, że wyżły były wyspecjalizowane do namierzania zwierzyny poprzez tropienie górnym wiatrem i obserwacje. Charakterystycznie wykonują „stójkę”. Jest to zamieranie w bezruchu w momencie, gdy pies namierzy zwierzynę. Zazwyczaj pies wykonuje gest poprzez uniesienie łapy do góry albo położenie się, dzięki czemu myśliwy wie, gdzie znajduje się ofiara. Natomiast retrievery i płochacze (np. cocker spaniel angielski) selekcjonowano pod kątem tropienia, wypłaszania oraz przynoszenia upolowanej zwierzyny. Charakteryzują się miękkim pyskiem, czyli delikatnym przynoszeniem zdobyczy. Uwielbiają aportować, a także pływać. Psy z tej grupy często lubią kraść przedmioty opiekunów lub rozładowywać stres nosząc przedmioty w pysku.

Teriery
Psy tej grupy charakteryzują się mocnym temperamentem, zaciekłością, zaciętością i nieustępliwością, które świetnie sprawdzały się podczas polowań. U terierów był świadomie wzmacniany cały łańcuch łowiecki oprócz ostatniego elementu – zjedzenie (ryc. 6). Przykładowymi przedstawicielami są np. yorkshire terier, white highland terier czy jack rusell terier. Psy tej grupy łatwo się nakręcają, są uparte i często wchodzą w konflikty. Instynktownie uwielbiają zagryzać i rozszarpywać swoje zdobycze.

Psy typu bull
Do tej grupy należą między innymi takie rasy jak: angielski staffordshire terrier, amerykański staffordshire terrier, bullterrier, bullterrier miniaturowy, buldog angielski, dog argentyński. Psy te były wykorzystywane do różnych walk. Ta grupa to hybryda terierów, czyli psów temperamentnych, aktywnych, o dużych potrzebach łowieckich oraz psów stróżujących: dużych, silnych i wytrzymałych (ryc. 7). Dlatego bulle cechuje temperament zbliżony do teriera oraz siła podobna do stróża. W przeszłości psy były selekcjonowane tak, aby atakowały inne zwierzęta, ale nie ludzi. Bulle nie mogły stanowić zagrożenia dla opiekunów, gdy ci chcieli na przykład przerwać walkę. Dlatego właśnie bulle to często bardzo socjalne psy w stosunku do ludzi.

Psy zaganiające
W tej grupie znajdują się psy pasterskie, które miały za zadanie zaganiać i przepędzać zwierzęta z punktu A do punktu B. Psy miały zaganiać zwierzęta takie jak: gęsi, kaczki, owce i bydło. Przykładowe rasy to: border collie, owczarek australijski, cattle dog, biały owczarek szwajcarski, szkocki collie, owczarek szetlandzki, corgi – welsh i pembroke. Psy z tej grupy są bardzo wrażliwe na ruch w otoczeniu, reagują na niewielki bodziec (ryc. 8). W przeszłości musiały bardzo blisko współpracować z pasterzami, dlatego mają dużą chęć pracy z człowiekiem. Raymond Coppinger dzieli tę grupę na rasy, które zaganiają zwierzęta od strony głowy i od tyłu. Zaganiające od głowy to na przykład border collie – takie psy pracują w większym dystansie od zwierząt zaganiających od tyłu. Skradają się, podbiegają, zachodzą drogę, wywierają presję charakterystycznym spojrzeniem, teoretycznie nie dochodzi jednak do bliskiego kontaktu. Psy pracujące od tyłu, na przykład cattle dog, wchodzą w bardziej bezpośredni kontakt, łapiąc zaganiane bydło za pęciny.

Psy do towarzystwa
Są to psy ras takich jak: pomeranian, chihuahua, maltańczyk, pekińczyk, cavalier king charles spaniel, mops. Są to psy, które były hodowane w celu spędzania czasu z człowiekiem. Ich łańcuch łowiecki jedynie wygaszano, nie kładziono nacisku na popęd łowiecki (ryc. 9). Psy były cenione na dworach, gdzie grzały kolana ludziom oraz zbierały pchły, aby te nie przedostały się na człowieka.

Psy światowe (kundelki)
Grupa ta to mieszanki różnych ras i typów psów. Wiele z tych psów może posiadać cechy wspólne z rasami należącymi do grup, które zostały wcześniej przedstawione. Ważne, aby obserwować danego osobnika i sprawdzać jakie cechy są w nim najbardziej wzmocnione. Trzeba mieć na uwadze, że pies z wyglądu może przypominać daną rasę, ale możliwe, że w genach ma domieszki psa w zupełnie innym typie i takie też zachowania przejawia.

Łowieckie potrzeby psa

Zachowania instynktowne są tak silnie zakorzenione w naszych psach, że nie ma sensu z nimi walczyć a dobrze umieć je odpowiednio wykorzystać. Im lepiej zrealizujemy psa na płaszczyźnie potrzeb łowieckich tym mniej będzie musiał ich prezentować w sytuacjach nie pożądanych. Zachowania z łańcucha łowieckiego mogą być naprawdę trudne w życiu codziennym z psem, jeśli są one mocno prezentowane.

U niektórych psów może wystąpić nawet agresja łowiecka, która nie wynika ze strachu a z bardzo silnej potrzeby nagrody, przyjemności jaką jest upolowanie “ofiary”. W takim przypadku pracuje się nad wyciszeniem danego elementu łańcucha łowieckiego. Jednakże przypadki takiej agresji są dosyć rzadkie, w celu zweryfikowania takich zachowań warto umówić się z behawiorystą. Z drobniejszymi pobudzeniami można pracować z psem poprzez wyciszanie go na dany bodziec a realizowaniem na inny. Jeśli pies ma silną potrzebę gonienia dzikiego ptactwa nauczymy go rezygnacji z ptaków i realizujmy np. poprzez aktywację zabawką.

To od nas zależy jak poprowadzimy psy i na jakie rzeczy/sytuacje będzie się pobudzał lub aktywizował. Oczywiście każdy pies ma inny popęd łowiecki. Warto poobserwować swojego psa i zobaczyć co sprawia mu najwięcej radości: gonienie za zabawką, szarpanie nią a może wyszukiwanie jej? Jeśli mamy psa rasowego lub psa w typie jakiejś rasy warto doczytać jej historię i pierwotne przeznaczenie.

Bardzo często można dowiedzieć się wielu ciekawych informacji, które może wykorzystać do pracy z psem i budowania atrakcyjności na różne nagrody. Przynależność do danej rasy daje nam swoiste wskazówki, ale nie musi być gwarancją danych cech. Znajdziemy i mopsa, który świetnie aportuje jak i labradora, który woli biegać niż przynosić zabawki.

Alternatywne zachowania dla psich instynktów

Wiele psich sportów polega na instynktach łowieckich naszych czworonogów i są naprawdę świetną formą realizacji. Istnieje masa dyscyplin, które opierają się na danych elementach łańcucha łowieckiego:

Oczywiście nie trzeba trenować psich sportów, żeby pies czuł się zrealizowany. Można wykorzystywać tylko jakieś elementy, albo bawić się rekreacyjnie, ale bardzo często te dyscypliny wciągają. Na własną rękę można proponować psu zabawy szarpakiem, zabawy węchowe lub inne aktywności uwzględniające psie instynkty. Także spacery w miejscach mniej zurbanizowanych będą świetną alternatywą dla psiej głowy i możliwością złapania większej swobody. Nie zapominajcie, że w waszych psa drzemie wilk. Dobrze dobrane aktywności dla psów są świetnym wzmocnieniem waszej relacji oraz doskonałym motywatorem do pracy.

Bibliografia

  1. Coppinger R., Coppinger L., 2001: Dogs: A Startling New Understanding of Canine Origin, Behavior & Evolution. New York. Wydawnictwo: Scribner, 11-339.
  2. Lakatos G., 2011: Evolutionary approach to communication between humans and dogs. Ann Ist Super Sanitá, 47, 373-377.
Podziel się Facebook